Wątroba nie boli ale jej powiększenie już tak. Poznaj przyczyny hepatomegalii

21 września 2022

Wątroba nie ma unerwienia czuciowego, zatem nie może boleć – a jednak chorzy odczuwają ból tam, gdzie jest umiejscowiona, czyli po prawej stronie brzucha pod żebrami. Jak to możliwe? W niektórych chorobach wątroby dochodzi do powiększenia się narządu, co może powodować dyskomfort, a nawet ból. Hepatomegalia, czyli powiększenie wątroby może sygnalizować choroby powszechnie znane lub takie, o których istnieniu większość z nas nie słyszała. Lekarz wyjaśnia, jak rozpoznać objawy i zdiagnozować przyczyny schorzeń wątroby przebiegających z hepatomegalią i bólem.

Wątroba jest największym narządem w jamie brzusznej i pełni wiele ważnych funkcji w ciele człowieka. Odpowiada m.in. za metabolizm, detoksykację oraz odporność organizmu. Jeśli narząd choruje, może to objawiać się hepatomegalią, czyli powiększeniem wątroby.

Ból wątroby i jego przyczyny

Jeśli postawimy naszą wątrobę przed dużym wyzwaniem w postaci wysokokalorycznego posiłku, będzie ona musiała wydzielić więcej żółci oraz enzymów trawiennych. Może to spowodować przejściowy ból brzucha w prawej okolicy podżebrowej, któremu mogą towarzyszyć wzdęcia, odbijanie, mdłości. Niektóre osoby skarżą się na wymienione dolegliwości po zjedzeniu dużej ilości orzechów. Zwykle takie objawy ustępują samoistnie po strawieniu bogatotłuszczowego posiłku. Jeśli ból nie ustępuje lub nasila się, należy udać się do lekarza, ponieważ przyczyną może być poważna choroba.

– Ból wątroby pacjenci opisują jako ucisk, nabrzmienie brzucha, dyskomfort w prawej części brzucha. Dolegliwości te mogą nasilać się przy dotyku, podczas kaszlu lub głębszego wdechu. W przypadku, gdy wątroba nie funkcjonuje prawidłowo organizm może sygnalizować to także poprzez inne objawy, takie jak zmianę zabarwienia skóry (np. żółtaczka), świąd skóry, apatię, osłabienie, obrzęki obwodowe, powiększanie się obwodu brzucha, nudności czy ciemne zabarwienie moczu. Sama wątroba nie posiada nerwów czuciowych, ale torebka wątrobowa, w której jest ona umieszczona już tak, zatem powiększony narząd uciska i rozpiera torebkę, sprawiając ból - mówi specjalista z zakresu chorób wewnętrznych dr hab. n. med. Agnieszka Gala-Błądzińska, współpracująca z Fundacją Saventic.

Wątrobę uszkadzają przede wszystkim toksyny (jak na przykład zbyt duże spożycie alkoholu czy paracetamolu), zakażenia i zapalenia. Przyczyną jej nieprawidłowego funkcjonowania mogą być też choroby związane z zaburzeniami odpływu żółci, nowotwory, a także choroby spichrzeniowe, polegające na odkładaniu się niezmetabolizowanych substancji w wątrobie[1].

– Powiększenie wątroby z towarzyszeniem dolegliwości bólowych w prawej okolicy podżebrowej występuje także w przebiegu schorzeń rzadkich i uwarunkowanych genetycznie, takich jak choroba Wilsona, choroba Gauchera czy amyloidoza – dodaje dr hab. n. med. Agnieszka Gala-Błądzińska, współpracująca z Fundacją Saventic.

Hepatomegalia w chorobach rzadkich

Po wykluczeniu najczęstszych przyczyn hepatomegalii, jak niewydolność serca, zapalenie wątroby, nowotwory wątroby, stłuszczenie wątroby, warto wykonać badania w kierunku chorób rzadszych. Diagnostyka internistyczna hepatomegalii nierzadko jest trudna, długotrwała. Jeśli dolegliwości są mało nasilone, to często są bagatelizowane przez pacjentów, co powoduje niekorzystne dla zdrowia opóźnienie w konsultacji specjalistycznej oraz postawieniu właściwej diagnozy.

– Hepatomegalia to objaw występujący w przebiegu w wielu chorób spichrzeniowych, które są związane z nagromadzeniem się niezmetabolizowanych substancji w wątrobie. W chorobie Gauchera objaw ten występuje razem z powiększeniem śledziony (splenomegalia). Pacjenci miewają dolegliwości natury neurologicznej, takie jak napady padaczkowe, nieprawidłowe ruchy gałek ocznych, a także problemy z układem kostno-stawowym, co powoduje bóle kości i stawów, a nawet patologiczne złamania – mówi dr hab. n. med. Agnieszka Gala-Błądzińska, współpracująca z Fundacją Saventic, która wspiera pacjentów z chorobami rzadkimi.

Hepatomegalia występuje również u osób cierpiących na wcześniej wspomnianą chorobę Wilsona, czyli genetyczne uwarunkowane schorzenie, związane z kumulowaniem się w organizmie miedzi. Choroba zaczyna manifestować się w wieku dojrzewania, jednak często pierwsze symptomy występują po 6. roku życia.

– Oprócz uszkodzenia wątroby schorzenie powoduje też zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym. Jednak to dopiero objawy uszkodzenia wątroby, zaburzenia neurologiczne lub psychiatryczne są zwykle pierwszymi objawami, na podstawie których rozpoznaje się chorobę Wilsona. Charakterystycznym objawem są także pierścienie Kaysera i Fleischera, czyli złoto-brązowe przebarwienia rogówki, dobrze widoczne w lamie szczelinowej podczas badania okulistycznego u większości pacjentów z chorobą Wilsona – dodaje lekarz. Inne choroby spichrzeniowe, w przebiegu których mogą występować hepatomegalia i dolegliwości bólowe wątroby to hemochromatoza, amyloidoza (skrobiawica) i glikogenozy.

Co zrobić, gdy boli wątroba

Unikanie obfitych posiłków i tłustych potraw, a także nadmiaru alkoholu z pewnością spotka się z wdzięcznością naszej wątroby. W razie pojawienia się miernych dolegliwości bólowych w prawej okolicy podżebrowej, wskazane jest kilkugodzinne wstrzymanie się od spożywania posiłków, zażycie leku rozkurczowego w dawce wskazanej w ulotce dla pacjenta, odpoczynek.

Natomiast, jeśli bóle są silne, ostre, często się powtarzają, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Lekarz pierwszego kontaktu wykona badanie fizykalne, a następnie może zlecić USG i podstawowe badania laboratoryjne wydolności wątroby. U niektórych pacjentów konieczne będzie poszerzenie diagnostyki hepatomegalii i/lub uszkodzenia wątroby o specjalistyczne badania wykonywane w poradni gastroenterologicznej, hepatologicznej lub w trakcie hospitalizacji w wyspecjalizowanym oddziale szpitalnym. W ramach tej diagnostyki wykonuje się analizy laboratoryjne z krwi oparte również o badania genetyczne, wykonywane są badania obrazowe, a w uzasadnionych przypadkach konieczna jest biopsja wątroby z oceną histopatologiczną pobranych wycinków.

W zależności od objawów towarzyszących hepatomegalii możemy zostać skierowani przez lekarza na pogłębioną diagnostykę w kierunku chorób rzadkich. Sprawna i odpowiednio wczesna diagnostyka chorób rzadkich umożliwia leczenie przyczyny choroby i pozwala na ograniczenie postępu schorzenia, poprawę jakości życia, a w niektórych przypadkach wydłużenia życia pacjenta.

1: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/133400,powiekszenie-watroby

Fundacja Saventic powstała z myślą o pacjentach, którzy przez wiele miesięcy lub lat pozostają niezdiagnozowani i poszukują właściwego specjalisty lub ośrodka medycznego. Głównym zadaniem organizacji jest wspieranie szybszej diagnostyki chorób rzadkich. W tym celu Fundacja stworzyła i bezpłatnie udostępnia aplikację, przez którą pacjent może bezpiecznie przesłać kwestionariusz oraz dane medyczne. Otrzymane dokumenty są analizowane zarówno przez innowacyjne algorytmy sztucznej inteligencji, jak i konsylium lekarskie wyspecjalizowane w zakresie chorób rzadkich. W przypadku stwierdzenia ryzyka choroby rzadkiej, pacjent otrzymuje informacje na temat ośrodka lub lekarza, do którego powinien się udać. Fundacja bezpłatnie wykonuje, pacjentom z wysokim ryzykiem wystąpienia choroby rzadkiej, testy suchej kropli krwi (DBS) pod kątem choroby Gauchera, choroby Fabry’ego oraz mukopolisacharydozy. Dzięki wykorzystaniu zaawansowanych technologii oraz zaangażowaniu ekspertów, każdy przypadek jest traktowany indywidualnie, a czas diagnozy może zostać znacznie skrócony. Więcej informacji: www.fundacjasaventic.pl.