Dzień Ojca to dla wielu rodzin nie tyle moment celebracji, ile okazja do refleksji nad znaczeniem ojcostwa – także w wymiarze prawnym i finansowym. W Polsce tysiące dzieci nie otrzymuje należnych im środków do życia, mimo że obowiązek alimentacyjny został jasno określony przez prawo. Skala problemu pozostaje alarmująca – z danych Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor wynika, że zaległości z tytułu nieopłaconych alimentów sięgają obecnie 16,8 mld złotych, a ogół osób uchylających się od tego obowiązku przekracza 291 tys. Choć w ciągu ostatnich pięciu lat liczba niepłacących na dzieci ojców zmalała o ponad 24 tys., problem pozostaje nadal kontrowersyjny i moralnie nieakceptowalny.
Niepłacenie alimentów to naruszenie nie tylko prawa, ale przede wszystkim podstawowego obowiązku wobec dziecka – zapewnienia mu środków do godnego życia. Nierzetelność finansowa jednego z rodziców niemalże uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie dzieci, prowadząc do ograniczenia dostępu do podstawowych dóbr, edukacji czy opieki zdrowotnej. Konsekwencje takiej postawy wykraczają jednak daleko poza aspekt materialny. Należy pamiętać – nie tylko w Dniu Ojca – że odpowiedzialność za dziecko nie kończy się wraz z zakończeniem związku i obejmuje zarówno emocjonalne wsparcie, jak i konsekwentne wywiązywanie się z zobowiązań finansowych.
Zgodnie z danymi Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor, na koniec maja 2025 roku zaległości z tytułu nieopłaconych alimentów zbliżyły się do 16,8 mld zł, a liczba dłużników przekroczyła 291 tys. Średnia kwota przypadająca na jednego rodzica uchylającego się od alimentów to ponad 57,5 tys. zł, co przewyższa wysokość minimalnego rocznego wynagrodzenia brutto.
– Dane – choć zatrważające – są wyłącznie wierzchołkiem góry lodowej. Dotyczą głównie osób zgłoszonych przez gminy wypłacające świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego, zgodnie z obowiązującymi od 2015 roku przepisami, które nakładają na samorządy obowiązek przekazywania informacji o dłużnikach do wszystkich biur informacji gospodarczej działających w Polsce – komentuje Paweł Szarkowski, prezes BIG InfoMonitor. – Warto mieć świadomość, że z możliwości wpisania dłużnika alimentacyjnego do rejestru dłużników mogą skorzystać nie tylko instytucje publiczne, ale również osoby fizyczne. To narzędzie dostępne jest dla każdego, kto posiada prawomocny wyrok sądowy i tytuł wykonawczy, a jego wykorzystanie może stanowić istotne wsparcie w dochodzeniu należnych świadczeń – dodaje.
Niemal 273 tys. ojców nie płaci na swoje dzieci. Na szczęście ich liczba spada
Struktura demograficzna dłużników alimentacyjnych nie pozostawia złudzeń – problem ten w zdecydowanej większości dotyczy mężczyzn. Do Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor zgłoszono aż 272 699 niepłacących ojców, co stanowi niemal 94 proc. wszystkich zobowiązanych. Najliczniejszą grupę stanowią mężczyźni w wieku 45–54 lat – prawie 99 tys. dłużników. Na kolejnych miejscach znajdują się ojcowie w przedziale 35–44 lata (77 956) oraz 55–64 lata (58 652). Kobiety są natomiast w zdecydowanej mniejszości – do rejestru zgłoszono 18 424 matki, z czego najwięcej, bo 6 977, również mieści się w przedziale wiekowym 45–54 lata. Z przedstawionych danych wyłania się wyrazisty profil dłużnika alimentacyjnego: to mężczyzna w sile wieku, zdolny do pracy, a więc także do łożenia na utrzymanie swoich dzieci.
- Pociesza jednak fakt, że w szerszej perspektywie liczba niepłacących na swoje dzieci ojców spada. Choć w ostatnim roku odnotowaliśmy nieznaczny wzrost - o 1 318 osoby, to już w okresie pięciu lat widzimy zmniejszającą się liczbę dłużników alimentacyjnych płci męskiej - ubyło ich o ponad 24 tys. Pokazuje to, że wpis do bazy dłużników może utrudnić funkcjonowanie i tym samym mobilizuje do spłaty tak istotnych z punktu moralno-społecznego zobowiązań – podkreśla Paweł Szarkowski.
Geografia zadłużenia – gdzie problem jest największy?
Analiza regionalna ujawnia wyraźne zróżnicowanie skali zadłużenia alimentacyjnego w Polsce, które ma swoje źródła w uwarunkowaniach demograficznych, ekonomicznych, kulturowych i społecznych. – Najwyższe łączne zadłużenie alimentacyjne występuje w województwie mazowieckim – przekracza 2,1 mld złotych. Przeciętny dług alimentacyjny na osobę wynosi tam ponad 65 tys. zł, co jest najwyższym wynikiem w kraju. Jest to w głównej mierze efektem koncentracji dużej liczby mieszkańców i zróżnicowanej struktury zatrudnienia, co przekłada się na wyższe kwoty zadłużenia per capita. Na kolejnych miejscach plasują się woj. śląskie (1,8 mld zł) oraz dolnośląskie (1,5 mld zł). Śląsk zamieszkuje też najwięcej – bo aż 35 tys. – niesolidnych płatników. W zestawieniu zdecydowanie najlepiej wypadają woj. opolskie i podlaskie, gdzie zaległości nie przekroczyły jeszcze pół miliarda złotych, co jest naturalną konsekwencją mniejszej liczby mieszkańców oraz niższej gęstości zaludnienia – komentuje dr hab. Waldemar Rogowski, główny analityk BIG InfoMonitor.
Alimenty to nie dobrowolna pomoc – to obowiązek
Zadłużenie alimentacyjne pozostaje istotnym wyzwaniem społecznym i administracyjnym. Skala zjawiska wskazuje na potrzebę dalszych działań systemowych – zarówno w obszarze egzekucji należności, jak i profilaktyki oraz edukacji dotyczącej odpowiedzialności rodzicielskiej. – Z danych i doświadczeń wielu rodzin wynika, że nawet prawomocny wyrok sądu i egzekucja komornicza nie zawsze skutkują wypłatą zasądzonych alimentów. Dlatego coraz więcej osób sięga po inne narzędzia nacisku, takie jak wpisanie niesolidnego płatnika do Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor. Z możliwości wpisu mogą skorzystać wszystkie osoby, niezależnie od tego, czy otrzymują świadczenia z Funduszu Alimentacyjnego. Umieszczenie danych dłużnika w takim rejestrze może mieć dla niego realne konsekwencje – przede wszystkim ograniczony dostęp do produktów finansowych, zakupów ratalnych czy trudności przy zawieraniu niektórych umów. Informacje z baz gospodarczych są bowiem regularnie sprawdzane przez banki, operatorów telekomunikacyjnych, leasingodawców oraz inne instytucje oceniające wiarygodność finansową klientów. Dane dłużnika pozostają w rejestrze do momentu pełnej spłaty zobowiązania, co w praktyce może stanowić istotną barierę w życiu zawodowym i prywatnym – mówi Paweł Szarkowski, prezes BIG InfoMonitor.
