Klinika Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży IMiD

Tylko co drugi Polak wie, jak leczone są dzieci chore na raka. Te badania to dla nich szansa na zdrowie

16 maja 2025

Badania kliniczne to jeden z najszybciej rozwijających się obszarów współczesnej medycyny – również w Polsce. Z danych Agencji Badań Medycznych wynika, że co roku w naszym kraju bierze w nich udział około 25 tysięcy pacjentów. Są to projekty, które realnie wpływają na poprawę standardów leczenia. Jak pokazuje najnowsze badanie opinii publicznej zrealizowane na zlecenie Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka (IMiD), aż 77% Polaków uważa, że badania kliniczne nad leczeniem nowotworów dziecięcych są szansą dla najciężej chorych dzieci. 20 maja obchodzimy Międzynarodowy Dzień Badań Klinicznych. To szczególna okazja, by dowiedzieć się więcej na temat, który jest jednym z motorów napędowych współczesnej medycyny.

Badania kliniczne – fundament nowoczesnych terapii

Badania kliniczne to starannie zaplanowane i rygorystycznie monitorowane procesy badawcze, których celem jest naukowa ocena skuteczności oraz bezpieczeństwa nowych metod leczenia, innowacyjnych leków, nowoczesnych procedur diagnostycznych czy też udoskonalonych sposobów prowadzenia terapii. To właśnie dzięki nim obiecujące odkrycia naukowe mogą zostać rzetelnie zweryfikowane, a następnie, po potwierdzeniu ich wartości i bezpieczeństwa, wprowadzone do standardowej praktyki klinicznej, bezpośrednio przyczyniając się do poprawy opieki zdrowotnej.

— Zanim jakiekolwiek badanie kliniczne zostanie rozpoczęte, musi przejść wnikliwą ocenę i uzyskać zgodę m.in. niezależnej komisji bioetycznej. Zadaniem takiej komisji jest dogłębna analiza protokołu badania pod kątem jego wartości naukowej, etycznej, a przede wszystkim – bezpieczeństwa i poszanowania praw uczestników. Udział w badaniu klinicznym jest zawsze całkowicie dobrowolny. Pacjent, a w przypadku dzieci — ich rodzice lub opiekunowie prawni, podejmują decyzję po otrzymaniu wyczerpujących i zrozumiałych informacji dotyczących celów badania, jego przebiegu, korzyści, możliwego ryzyka, a także dostępnych alternatywnych metod leczenia — wyjaśnia prof. Anna Raciborska, kierownik Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej IMiD.

Procedury związane z kwalifikacją i prowadzeniem badań pediatrycznych należą do najbardziej restrykcyjnych w całej medycynie. Zespół prowadzący badanie kliniczne to multidyscyplinarna grupa specjalistów – lekarzy, psychologów, koordynatorów badań i pielęgniarek klinicznych – którzy na co dzień wspierają dziecko i całą jego rodzinę.

Specyfika chorób nowotworowych u dzieci – dlaczego potrzebują dedykowanych badań?

Choroby nowotworowe u dzieci stanowią odrębną grupę schorzeń, znacząco różniącą się od nowotworów występujących u osób dorosłych pod względem biologii, dynamiki rozwoju i odpowiedzi na leczenie. Wiele z nich to choroby rzadkie, często o specyficznym przebiegu, wymagające wysoce zindywidualizowanego podejścia. Organizm dziecka, będący w nieustannym procesie wzrostu, inaczej metabolizuje leki, jego układ odpornościowy wciąż dojrzewa, a poszczególne narządy są bardziej wrażliwe na potencjalne działania niepożądane terapii. Dlatego metody skuteczne u dorosłych mogą być nieodpowiednie lub zbyt ryzykowne dla dzieci.

Prof. dr hab. n. med. Anna Raciborska, kierownik Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży w Instytucie Matki i Dziecka podkreśla: – Dzieci to nie mali dorośli. Nowotwory u najmłodszych przebiegają inaczej, często są bardziej agresywne, ale też często lepiej reagują na leczenie – pod warunkiem, że jest ono odpowiednio dopasowane. Celem badań klinicznych w onkologii dziecięcej jest opracowywanie terapii nie tylko skutecznych, ale i jak najmniej obciążających. W badaniach klinicznych możemy sprawdzać skuteczność nowych terapii, które mogą zwiększać szanse na wyzdrowienie i jednocześnie ograniczać odległe powikłania leczenia, np. problemy z płodnością, sercem czy układem odpornościowym. Chcemy, żeby nasi pacjenci nie tylko wrócili do zdrowia, ale też żyli później pełnią życia – dodaje prof. Anna Raciborska, kierownik Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej IMiD.

Rozwój badań klinicznych w Polsce

W ciągu ostatnich 25 lat Polska zajęła znaczącą pozycję na światowej mapie badań klinicznych, plasując się obecnie na 11. miejscu na świecie i 8. w Europie[1] pod względem ich dostępności. Z danych Agencji Badań Medycznych wynika, że co roku w naszym kraju w badaniach klinicznych uczestniczy około 25 tysięcy pacjentów. Rok 2023 był pod tym względem rekordowy – złożono aż 784 wnioski o pozwolenie na prowadzenie badań klinicznych, z czego istotna część, bo 40 wniosków, dotyczyła badań niekomercyjnych[2]. Są to badania finansowane nie przez firmy farmaceutyczne, lecz przez państwowe ośrodki i instytucje naukowe, często inicjowane bezpośrednio przez lekarzy i naukowców w odpowiedzi na konkretne potrzeby pacjentów. Co ważne, największy odsetek badań prowadzonych w Polsce dotyczy onkologii, w tym również onkologii dziecięcej.

– Dzięki współpracy z Agencją Badań Medycznych możemy prowadzić badania, które są skoncentrowane na najważniejszych potrzebach dzieci z nowotworami rzadkimi, takimi jak histiocytozy czy guzy kości. To daje nam możliwość rozwijania metod leczenia, których wcześniej po prostu nie było. Obecnie w Klinice Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Instytutu Matki i Dziecka prowadzonych jest 7 różnego rodzaju niekomercyjnych projektów, które dają dzieciom możliwość skorzystania z najnowocześniejszych terapii, m.in. w przypadku, gdy standardowe leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów – wyjaśnia prof. Raciborska.

Społeczne postrzeganie badań klinicznych u dzieci

Badanie[3] opinii publicznej przeprowadzone na zlecenie Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka przez ABR SESTA w marcu br. pokazuje, że 77% Polaków postrzega badania kliniczne jako szansę dla dzieci z ciężkimi przypadkami chorób nowotworowych (przeciwnego zdania jest tylko 4% respondentów). Mimo to świadomość społeczna wymaga poprawy: jedynie 51% respondentów wie, że takie badania są prowadzone. Jednocześnie istnieje duże zapotrzebowanie na rzetelne informacje – 64% badanych (i aż 73% rodziców dzieci do 18. roku życia) chce pogłębić swoją wiedzę na temat nowotworów dziecięcych. Fakt, że ponad połowa respondentów słyszała o badaniach klinicznych jako metodzie leczenia u dzieci, stanowi dobry punkt wyjścia do dalszych działań edukacyjnych.

Edukacja i systemowe wsparcie drogą do lepszych terapii

Wyniki raportu ABR SESTA jednoznacznie wskazują na konieczność zwiększenia działań edukacyjnych w tym zakresie. Potrzeba ta jest sygnalizowana przez społeczeństwo – 70% badanych uważa, że temat chorób nowotworowych u dzieci i badań klinicznych powinien być obecny w programach szkolnych, a 75% oczekuje jego częstszego pojawiania się w mediach. Skuteczna edukacja, zapewnienie łatwego dostępu do wiarygodnych informacji o prowadzonych badaniach klinicznych oraz ciągły rozwój wysokospecjalistycznych ośrodków onkologii dziecięcej to działania, które muszą być realizowane równolegle. Zintegrowane podejście jest kluczem do poprawy wyników leczenia i jakości życia młodych pacjentów.

Międzynarodowy Dzień Badań Klinicznych, obchodzony 20 maja, jest doskonałą okazją, aby przypomnieć, że każdy postęp w medycynie zaczyna się od fundamentalnego pytania: „co możemy zrobić lepiej?”. Odpowiedzi na to pytanie często przynoszą właśnie niekomercyjne badania kliniczne, które otwierają nowe horyzonty w terapiach dla dzieci.

1: Związek Pracodawców Innowacyjnych Firm Farmaceutycznych INFARMA i Polski Związek Pracodawców Firm Prowadzących Badania Kliniczne na Zlecenie POLCRO 20. Raport: Komercyjne badania kliniczne w Polsce Możliwości zwiększenia liczby i zakresu badań klinicznych w Polsce 2021

2: https://pacjentwbadaniach.abm.gov.pl/pwb/o-badaniach-klinicznych/statystyki/132,Statystyki.html

3: Badanie przeprowadzone przez ABR SESTA i Syno Poland na zlecenie Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej Dzieci i Młodzieży IMiD metodą CAWI, na reprezentatywnej grupie respondentów ze względu na płeć, wiek oraz wielkość miejsca zamieszkania w marcu 2025.

Klinika Onkologii i Chirurgii Dzieci i Młodzieży Instytutu Matki i Dziecka (IMiD)

Najstarsza w Polsce, wysokospecjalistyczna Klinika onkologiczna dla dzieci i młodzieży zlokalizowana w Warszawie. Interdyscyplinarny, doświadczony zespół Kliniki prowadzi pełną diagnostykę i kompleksowe leczenie nowotworów u dzieci od okresu płodowego do 25. roku życia z całego kraju. Specjalizuje się w zakresie leczenia guzów litych poza ośrodkowym układem nerwowym oraz histiocytoz. Klinika jest ośrodkiem referencyjnym w leczeniu oszczędzającym, umożliwiającym uratowanie kończyny choremu dziecku. Do 2024 r. wykonano ponad 1000 zabiegów wszczepiania endoprotez u dzieci, także tych wydłużanych mechanicznie lub w wyniku działania pola elektromagnetycznego. Najmłodszy pacjent, u którego wykonano taki zabieg miał 8 miesięcy. Zespół Kliniki prowadzi także działalność naukową – m.in. niekomercyjne badania kliniczne dot. leczenia guzów litych u dzieci. Więcej informacji na temat działalności kliniki znajduje się na stronie internetowej: https://imid.med.pl/pl/klinika-onkologii

Prof. dr hab. n. med. Anna Raciborska

Specjalistka pediatrii, onkologii i hematologii dziecięcej. Jest absolwentką II Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie (obecnie Warszawski Uniwersytet Medyczny), a także absolwentką wydziału Rehabilitacji Ruchowej Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Laureatka #ShEO Awards 2024 w kategorii „Nadzieja w medycynie” oraz nagrody Wizjonerzy – Reformatorzy Zdrowia 2025 przyznawanej przez WPROST i NewsMed w kategorii Omnia Pro Infirmis: Wszystko dla Chorych. Od 2003 jest związana z Instytutem Matki i Dziecka w Warszawie, gdzie od 2017 pełni funkcję kierownika Kliniki Onkologii i Chirurgii Onkologicznej, a także członka Rady Naukowej IMiD. Jednym z głównych celów jej pracy zawodowej jest poprawa wyników leczenia pierwotnych nowotworów kości oraz chorób z kręgu histiocytoz. Anna Raciborska jest otwartą i łamiącą stereotypy lekarką, a onkologia dziecięca jest jej pasją. W swojej pracy łączy doświadczenie dynamicznej i rzeczowej specjalistki z empatią kobiety i matki.